भारताचा स्वातंत्र्यलढा अनेक धाडसी व्यक्तिमत्त्वांच्या शौर्याने आणि बलिदानाने ओतप्रोत आहे. यात एक अजरामर नाव आहे वेलु ठाम्पी दलवा यांचे. ते त्रावणकोर (आताचा केरळ) राज्याचे दिवाण (प्रशासकीय प्रमुख) होते आणि भारतभरात ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीच्या आक्रमक धोरणांना आव्हान देणारे आद्य स्वातंत्र्ययोद्धे होते.

प्रारंभिक जीवन आणि त्रावणकोरमधील वाढती भूमिका

वेलु ठाम्पी यांचा जन्म १७६५ मध्ये त्रावणकोरजवळील कन्याकुमारी जिल्ह्यात झाला. तरुण वयातच ते सैन्यात भरती झाले आणि लवकरच त्रावणकोरच्या महाराजांची सेवा करण्यासाठी पुढे आले. त्यांची बुद्धिमत्ता आणि नेतृत्व क्षमतेमुळे त्यांची पदोन्नती झाली आणि शेवटी १८०२ मध्ये त्यांची दिवाण म्हणून नियुक्ती झाली.

ईस्ट इंडिया कंपनीशी वाढता संघर्ष

वेलु ठाम्पी दलवा यांनी आपल्या राज्यावर नियंत्रण मिळविण्याचा ब्रिटीशांचा प्रयत्न बघितला. ईस्ट इंडिया कंपनी त्रावणकोरला अधीनस्थात आणण्याचा प्रयत्न करत होती. कंपनीने केलेल्या मागण्या वेलु ठाम्पींनी अमान्य केल्या, विशेषत: ब्रिटिश सैनिकांना राज्यभर तैनात करण्याास नकार दिला.

१८०९ चे बंड

१८०९ मध्ये वेलु ठाम्पी दलवा यांनी ब्रिटिशांविरुद्धच्या उठावाला नेतृत्व दिले. त्यांनी त्रावणकोरच्या जनतेला ब्रिटीश सत्ता उलथून टाकण्यासाठी आणि त्यांच्या मायदेशाच्या स्वातंत्र्यासाठी लढण्याचे आवाहन केले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली, त्रावणकोर सैन्याने ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीच्या सैन्याविरुद्ध अनेक यशस्वी लढाया लढल्या.

अंतिम लढाई आणि बलिदान

वेलु ठाम्पी दलवा यांचे बंड अल्पायुषी ठरले. ब्रिटिशांनी अधिक मोठे सैन्य आणले आणि शेवटी त्रावणकोर सैन्याचा पराभव केला. वेलु ठाम्पी जंगलात पळून गेले. पकडले जाण्याऐवजी १८०९ मध्ये त्यांनी आत्महत्या केली.

वारसा आणि प्रेरणा

वेलु ठाम्पी दलवा यांचे बलिदान व्यर्थ गेले नाही. त्यांच्या कार्याने कंपनीच्या अत्याचारी धोरणांविरुद्धच्या प्रतिकाराला चालना दिली. त्यांची कहाणी केरळच्या इतिहासात कोरलेली आहे. त्यांना केरळच्या स्वातंत्र्यलढ्याचे प्रणेते म्हणून ओळखले जाते. त्यांचे धैर्य आणि बलिदान हे भावी पिढ्यांसाठी प्रेरणादायक स्त्रोत ठरले आहेत.