Get it on Google Play
Download on the App Store

चंद्र आणि सूर्याभोवती रिंगण का पडते?

सूर्य किंवा चंद्राच्या सभोवतालचे रिंगण उंचावर असणाऱ्या विरळ प्रमाणातील सायरस ढगांमुळे उद्भवतात. पृथ्वीच्या वातावरणामधील लहान बर्फाचे स्फटिक प्रकाश प्रतिबिंबित करून हे रिंगण तयार करतात.

सूर्य किंवा चंद्राभोवती प्रकाशाच्या मोठ्या रिंगणाला वैज्ञानिक भाषेत 22-डिग्री हॅलो म्हणतात. याचे कारण म्हणजे, कारण सूर्या किंवा चंद्राच्या भोवताल सुमारे 22 अंशाचे परिघ असते. जुन्या माणसांच्या मते, चंद्राभोवतालचे रिंगण हे पावसाचे किंवा (काही क्षणांत) वादळ येत असल्याची पूर्वसूचना असते. विज्ञानाने देखील या विधानाला दुजोरा दिला आहे, कारण उंच सायरसचे ढग बर्‍याचदा वादळाच्या आधी येतात.

या ढगांमध्ये लहान लहान बर्फाचे लाखो स्फटिक असतात. आपण पहात असलेले रिंगण हे या दोहोंचे अपवर्तन, किंवा प्रकाशाचे विभाजन आणि प्रतिबिंबद्वारे किंवा या बर्फाच्या क्रिस्टल्समधून प्रकाशाच्या चमकांमुळे उद्भवू शकतात. हेलॉ दिसण्यासाठी क्रिस्टल्स तुमच्या डोळ्याच्या अगदीच अभिमुख असले पाहिजेत.

या फोटोंमध्ये लक्षात घ्या की, आकाश अगदी स्वच्छ दिसत आहे. आपण सूर्य किंवा चंद्र पाहू शकता. आणि तरीही हॅलो आपल्या डोक्यावरुन 20,000 फूट किंवा त्याहून अधिक उंच विरळ सायरस ढग जात असताना तुम्ही पाहू शकता.

फोटो क्रेडिट: Earth, Space, Human World, Tonight

इलियट हर्मेन यांनी 5 मे 2018 रोजी लिहिलेः “हे चंद्राचा प्रभाग उदभवताच 7 मिनिटांपेक्षा जास्त काळ होणारा बदल दर्शवितो. त्यानंतर सुमारे 40 मिनिटे हे कायम राहिले आणि वाढत्या ढगांनी ते अदृश्य झाले. हे प्रलोभन एक विचित्र आकारातून तयार होत असल्याचे दिसून येत असले तरी, चंद्राच्या दिशेने ढग ओसरल्यामुळे प्रभामंडळ तयार होण्याआधीच प्रकाशमय वाढू लागले. त्यानंतर तयार झालेलं रिंगण एक नेत्रसुखद अनुभव होता".

रिंगण वेगवेगळ्या भागांमधून वेगवेगळा दिसू शकतो. म्हणजे दिसताक्षणी आपण दूर अंतरावर (दुसऱ्या राज्यात, जिल्ह्यात) असलेल्या एखाद्याला ते बघायला सांगितले असेल, तर कदाचित त्याला ते दिसेलच असे नाही. अरे, विसरलोच मी. जसे ग्रहण वेगवेगळ्या भागातून वेगवेगळे दिसते, काही ठिकाणी दिसत नाही, अगदी तोच प्रकार येथे देखील घडतो. कारण अत्यंत थंड हवामानात निम्न स्तराच्या हिर्‍याच्या धूळने तयार केलेले रिंगण आणि उच्च सायरस ढगात बर्फाच्या स्फटिकांनी तयार केलेल्या रिंगण मध्ये फरक असतो.

यातील पहिला प्रकार हा ध्रुवीय प्रदेशात किंवा अतिशय थंड हिवाळ्यातील देशांमध्ये होतो.

आणि दुसऱ्या प्रकारचे हिवाळ्यातील किंवा उन्हाळ्यातील हॅलो पृथ्वीवर कोठेही येऊ शकतात. त्यांची वारंवारता सायरस कव्हरेजच्या वारंवारतेवर आणि त्यात किती हॅलो फॉर्मिंग क्रिस्टल्स आहेत यावर अवलंबून असते. त्यांचा अंदाज करणे कठीण आहे. उदाहरणार्थ, यूकेमध्ये हॅलो फ्रिक्वेन्सी आणि हॅलोच्या प्रकारात अगदी 200 मैलांवरही बऱ्याचदा फरक आढळून येतात.

चंद्र जास्त तेजस्वी नसल्यामुळे चंद्राचे रिंगण बहुतेकदा रंगहीन असते, परंतु कदाचित तुम्हाला ते आतून अधिक लाल दिसू शकेल आणि रिंगणाच्या बाहेरील बाजूला अधिक निळे दिसेल. सूर्याभोवती असलेल्या रिंगणात हे रंग अधिक लक्षात येण्यासारखे असतात. जर आपल्याला चंद्र किंवा सूर्याभोवती रिंगण दिसत असेल तर लक्षात घ्या की आतील काठ तीक्ष्ण असतो, तर बाह्य भाग अधिक विस्तारात असतो. आणि त्यातील आकाश उर्वरित आकाशापेक्षा जास्त गडद असते.

विज्ञानामागील सायन्स

अभिषेक ठमके
Chapters
विज्ञानामागील सायन्स © अभिषेक ज्ञानेश्वर ठमके लेखकाचे मनोगत न्युझीलँड येथील वेटोमो गुहेच्या चमकण्याचे रहस्य काय आहे? कोलंबिया येथील कैनो क्रिस्टल्स या रंग बदलणाऱ्या नदीचे रहस्य काय आहे? चंद्र आणि सूर्याभोवती रिंगण का पडते? पृथ्वीचा तिसरा ध्रुव कुठे आहे? जपानमधील 10 हजार वर्षापुर्वी समुद्रात बुडलेले योगागूनीचे विशाल शहर खरंच अस्तित्वात होते का? पनामा कालवा - आधुनिक जगातील सात आश्चर्यांपैकी एक आश्चर्य दक्षिणेकडून उत्तरेकडे वाहणारी नाईल नदी आजूबाजूला वाळवंट असताना देखील आटली कशी नाही? ज्वालामुखी त्सुनामी म्हणजे काय? आइसलँड येथील हौकडलूर दरीतील गिझर आहे तरी काय? मोबाईल कॅमेऱ्याने चंद्राची छायाचित्रे स्पष्टपणे का येत नाहीत? तुर्की या देशात पामुक्कलेमध्ये हजारो वर्षांपासून गरम पाण्याचे झरे कसे काय आहेत? समुद्राच्या लाटा नेहमीच किनाऱ्याकडे का येतात? त्याच्या विरुद्ध दिशेने का जात नाही? सूर्य एक तारा आहे का? वेगवेगळ्या ग्रहांवर वस्तूंचे वजन भिन्न का असते? घड्याळात क्वार्ट्झ (Quartz) का लिहिलेले असते? 'मोनो ट्रेन' आणि 'मेट्रो ट्रेन' यात काय फरक आहे? मनुष्य प्राणी अंतराळात जास्तीत जास्त किती दिवस राहू शकतो? सूर्याची उत्पत्ती कशी झाली? त्याचे आयुष्य किती वर्षांचे आहे? सूर्यापासून सर्वात जवळ आणि दूर कोणता ग्रह आहे? आकाशातील तारे आणि उपग्रह कसे ओळखावे? अंतराळात कोणत्या ग्रहांची एस्केप व्हेलॉसिटी सर्वात जास्त व सर्वात कमी आहे? आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक (इंरनॅशनल स्पेस स्टेशन) पृथ्वी भोवती भ्रमण का करते? भारतात रॉकेट आणि अवकाशयान कोठे बनवतात? सॅटेलाईटच्या प्रक्षेपणाच्या वेळी त्याच्याभोवती सोनेरी कागद का लावतात? पृथ्वीपासून मंगळ ग्रहाचे अंतर किती आहे? अंतराळात ऑक्सिजन नसताना देखील सूर्य कसा जळत आहे? कधी कधी मोबाइल वरून क्रॉस कनेक्शन कसे लागते? निळ्या रंगाचं केळं खरंच अस्तित्वात आहे का? 5G तंत्रज्ञान पक्ष्यांसाठी घातक आहे का? शुक्र ग्रहावर वसाहत करणे कसे शक्य आहे? विमान प्रवासाने ग्लोबल वॉर्मिंग होते का? टायटॅनिक जहाज का बुडाले? समुद्रातील काही गुढ रहस्य समुद्रातील काही गुढ रहस्य: रामसेतू समुद्रातील काही गुढ रहस्य: मृत समुद्र जिथे माणूस बुडत नाही समुद्रातील काही गुढ रहस्य: मेरी क्लेस्टे जहाज समुद्रातील काही गुढ रहस्य: किनाऱ्यावरील निळा प्रकाश समुद्रातील काही गुढ रहस्य: मिल्की सी समुद्रातील काही गुढ रहस्य: एलियन्सचे अस्तित्व समुद्रातील काही गुढ रहस्य: योनागुनी तटावरील अवशेष समुद्रातील काही गुढ रहस्य: 19 फूट लांब शार्कवर हल्ला समुद्रातील काही गुढ रहस्य: समुद्रकिनाऱ्यावरील पायांचे पंजे समुद्रातील काही गुढ रहस्य: क्युबा येथील समुद्राखालील शहर समुद्रातील काही गुढ रहस्य: रहस्यमयी ममी समुद्रातील काही गुढ रहस्य: पृथ्वी अर्ध्यापेक्षा जास्त काळोखात आहे समुद्रातील काही गुढ रहस्य: पृथ्वीवरील सर्वाधिक ज्वालामुखी समुद्रातील काही गुढ रहस्य: समुद्रापेक्षा मंगळाचे नकाशे अधिक स्पष्ट समुद्रातील काही गुढ रहस्य: सर्वात मोठ्या समुद्राच्या लाटा समुद्रातील काही गुढ रहस्य: पृथ्वीवरील सर्वात मोठा धबधबा समुद्रातील काही गुढ रहस्य: 70% पेक्षा जास्त ऑक्सिजन पुरविणारे वनस्पती समुद्रातील काही गुढ रहस्य: स्क्विड समुद्रातील काही गुढ रहस्य: चंद्राप्रकाशाचा प्रजननावर परिणाम