Get it on Google Play
Download on the App Store

डॉ. विजय भाटकर

डॉ. विजय भाटकर

भारतातील संगणक क्रांतीचे अध्वर्यू!

माहिती तंत्रज्ञानामुळे जग जवळ आले आहे. एक कळ (बटण) दाबताक्षणी असंख्य विषयांतील माहितीच्या स्रोतांचे विशाल दालन आपल्यासमोर खुले होते. ही स्वप्नवत वाटणारी कामगिरी, एका भारतीय संगणक तज्ज्ञाने करून दाखविली. ह्या स्वदेशी बनावटीच्या संगणकाचे जनक होते डॉ. विजय भटकर.

डॉ. के. आर. नारायणन् (माजी राष्ट्रपती) यांनी स्व. पंतप्रधान राजीव गांधी यांचे सुपर कॉम्प्युटरचे (परमसंगणकाचे) स्वप्न सत्यात उतरविण्यासाठी डॉ. भटकर यांचे नाव सुचविले व ते त्यांनी सार्थ करून दाखविले. यातून पुढे ‘सेंटर फॉर डेव्हलपमेंट ऑफ अॅडव्हांस्ड कॉम्प्युटिंग (सी- डॅक )’ ही संस्था पुणे येथे स्थापन झाली व ‘परम’ या महासंगणकाचा जन्म झाला.

१९४६ मध्ये अकोला जिल्ह्यातील मुरांबा येथे (मूर्तिजापूरजवळ) उच्चशिक्षित आई-वडिलांपोटी डॉ. भाटकर यांचा जन्म झाला. मूर्तिजापूर येथील संत गाडगे महाराजांनी स्थापन केलेल्या शाळेत त्यांचे शिक्षण झाले. शालांत परीक्षेत गुणवत्ता यादीत आलेल्या डॉ. भाटकरांनी वयाच्या १८ व्या वर्षी  अभियांत्रिकी पदवी मिळवली. बडोद्याच्या महाराजा सयाजीराव विद्यापीठातून एम.टेक. केल्यानंतर ते दिल्लीच्या आय.आय.टी.मध्ये दाखल झाले. वयाच्या अवघ्या २६व्या वर्षी त्यांनी डॉक्टरेट मिळवली.

इलेक्ट्रॉनिक्स माध्यमातील ‘केल्ट्रॉन’या संस्थेच्या संचालक पदावर त्यांनी अनेक वर्षे  काम केले. या माध्यमातून कोलकता मेट्रो, महानगरांतील वाहतूक नियंत्रण, संरक्षण विभागासह अनेक शासकीय विभांगासाठी सुरक्षा योजना, वीज केंद्र नियंत्रण अशा अनेक प्रकल्पांच्या संगणकीकरणाचे कार्य त्यांनी केले. ते काही काळ केंद्रीय विज्ञान सल्लागार समितीचे सदस्यही होते. पुढे सी-डॅकच्या माध्यमातून त्यांनी सर्व भारतीय भाषा संगणकामध्ये सहजपणे वापरता येतील अशी ‘संगणकीय बहुभाषिक पद्धत’ विकसित केली.  

विज्ञान व तंत्रज्ञानात रमणारा हा शास्त्रज्ञ भारतीय संस्कृती, वेद-उपनिषदे, संत साहित्य व अध्यात्मविचार यांच्यातही रस घेणारा आहे. स्वामी विवेकानंदांच्या विचारांनी प्रेरित होऊन, मुलांना शिक्षणासाठी करावी लागणारी यातायात कमी व्हावी, या विचाराने त्यांनी सी-डॅक मधून मुक्त होऊन ‘एज्युकेशन टु होम’ (ETH) या प्रकल्पाला वाहून घेतले.

राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय पातळीवर जबाबदार्‍या सांभाळताना त्यांना अनेक मान-सन्मान मिळाले. केंद्र शासनाने त्यांना पद्मश्रीनेगौरविले, तर महाराष्ट्र शासनाने त्यांना  ‘महाराष्ट्र भूषण’ पुरस्कार देऊन त्यांचा यथोचित बहुमान केला. ७० हून अधिक शोधनिबंध व आठ पुस्तके त्यांच्या नावावर आहेत.

संत गाडगे महाराजांचा आदर्श समोर ठेवून विज्ञान व अध्यात्माची सांगड घालीत ते कार्यरत आहेत. संपूर्ण देशातील तीर्थक्षेत्रे ‘ज्ञानतीर्थक्षेत्रे’ व्हावीत यासाठी आळंदीपासून त्या स्वरूपाचे काम त्यांनी सुरू केले आहे. युरोपिअन संस्कृतीचा अभ्यास करणारे, तसेच आध्यात्मिक अनुभूतीसाठी ध्यानधारणा करणारे व आजही सक्षमतेने कार्यरत असलेले डॉ. विजय भाटकर भारतीय युवकांचे आदर्श ठरलेले आहेत.

महाराष्ट्राचे शिल्पकार

अभिषेक ठमके
Chapters
प्रस्तावना छत्रपती शिवाजी महाराज महात्मा - फुले लोकमान्य टिळक राजर्षी शाहू महाराज डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संत श्री ज्ञानेश्वर संत तुकाराम समर्थ रामदास संत नामदेव संत एकनाथ शहाजीराजे भोसले राजमाता जिजाबाई बाजीप्रभू देशपांडे तानाजी मालुसरे श्रीमंत बाजीराव पेशवे तात्या टोपे झाशीची राणी लक्ष्मीबाई वासुदेव बळवंत फडके सावित्रीबाई फुले संत गाडगेबाबा स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर प्रबोधनकार ठाकरे कर्मवीर भाऊराव पाटील आचार्य विनोबा भावे साने गुरुजी राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज बाबा आमटे कॉम्रेड श्रीपाद अमृत डांगे एस. एम. जोशी यशवंतराव चव्हाण वसंतदादा पाटील बाळासाहेब ठाकरे शरद पवार डॉ. इरावती कर्वे डॉ. य. दि. फडके शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे डॉ. वसंत गोवारीकर जयंत विष्णू नारळीकर डॉ. रघुनाथ माशेलकर डॉ. विजय भाटकर श्री.वालचंद हिराचंद दोशी डॉ.विठ्ठलराव विखे पाटील प्रा.धनंजयराव गाडगीळ शंतनुराव किर्लोस्कर जहांगीर रतन दादाभॉय (जे. आर. डी.) टाटा राहूल बजाज बी. जी. शिर्के केशवसुत-कृष्णाजी केशव दामले दादासाहेब फाळके पंडित विष्णू दिगंबर पलुस्कर बहिणाबाई नथूजी चौधरी राम गणेश गडकरी बालगंधर्व केशवराव भोसले वि. स. खांडेकर प्रल्हाद केशव अत्रे व्ही. शांताराम बा.सी.मर्ढेकर कुसुमाग्रम -वि.वा.शिरवाडकर शाहीर अमर शेख गोविंद विनायक (विंदा) करंदीकर सुधीर फडके गजानन दिगंबर माडगूळकर (गदिमा) पु.ल.देशपांडे डॉ.सरोजिनी बाबर शाहीर अण्णा भाऊ साठे पंडित भीमसेन जोशी लता मंगेशकर किशोरी आमोणकर आशा भोसले शांता शेळके नारायण गंगाराम सुर्वे विजय तेंडुलकर शाहीर साबळे बाबुराव रामचंद्र बागूल सुरेश भट विठाबाई भाऊ (मांग) नारायणगावकर दया पवार सचिन तेंडुलकर खाशाबा जाधव सुनील गावस्कर अभिजित कुंटे निळू फुले संदर्भ सूची - व्यक्तिमत्त्वे