श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः । श्रीक्षेत्रपालाय नमः ।

जयजय मूलाधारा । सच्चिदानंदा परात्परा ।

अप्रमेया लंबोदरा । वेदसारा जगत्पते ॥१॥

जरीं असेल तुझी कृपा । तरीं त्वद्भक्ती गणाधिपा ।

लाधोन नर तो जन्मतापा । जिंकील या मृत्यूलोकीं ॥२॥

तुझे कृपेनें सर्व देव । भोगिती निजपदीं राणीव ।

ज्याचे मुखीं तुझें नांव । सुखवैभव तयासी ॥३॥

मातापितागुरुआप्त । तूंच सर्व एकदंत ।

जगत्रयातें हेतुभूत । वेदां अंत न कळे तुझा ॥४॥

श्रोते ऐका सावधान । गजाननाचें चरित्र गहन ।

जें संसाररोगशमन । रसायण दुर्मिळ जें ॥५॥

व्यास ऐकोन मयूरेह कथा । ब्रह्मयासि जाहला पुसता ।

आतां सांगे गजाननचरिता । तेणें धन्यता पावेन मी ॥६॥

करिता भगवद्‌गुण श्रवण । तृप्ति न पावें अंतःकरण ।

अधिक वाढे आशा जाण । गुणश्रवण करावया ॥७॥

त्रेतायुगीं गुणेश जाहला । तेणें विस्तारिल्या निजलीला ।

द्वापारीं गजानन त्याला । कां म्हणती परमेष्टी ॥८॥

जगदात्मा गजानन । मूषक किमर्थ तयासि वहन ।

हें सकल त्याचें आख्यान । संतापशमन मज सांगे ॥९॥

ऐकोन तयाची प्रश्नोक्ती । धाता आनंदोनी चित्तीं ।

म्हणे धन्य धन्य तूं सुमती । तुज गणपती प्रसन्न असे ॥१०॥

जन्मोनियां हीच जोड । भगवल्लीला श्रवण गोड ।

श्रवण करोनियां सुधड । मोक्ष कवाड उघडणें ॥११॥

तुझे ऐकतां प्रश्न बोल । मातें येती सुखाचे डोल ।

जन्मकथनें होय सुफल । भक्त प्रेमळ जाणती हें ॥१२॥

कोणे एके अवसरीं । सत्यलोका जाऊन मदनारी ।

विधिलागीं जागृत करी । उठोन विधी बैसला ॥१३॥

निद्रा भ्रमिष्टमना विष्णुसुत । मुख पसरोन जृंभा देत ।

जांभयीपासोन अत्यद्भुत । जाहला सुत विधीप्रती ॥१४॥

रुपें उणा रतिपती । आरक्त शोभे अंगकांती ।

अंगसुवासें दिशा कोंदती । भ्रमर येती धांवोनियां ॥१५॥

ऐसा तो पुरुष पाहतां । मज वाटली आश्चर्यता ।

मग मी जाहलों पुसता । पराशर सुता तयासी ॥१६॥

तूं कवण आलास कोठून । ऐसें ऐकून माझें वचन ।

पुरुष बोलला हर्षें करुन । मज लागोन तेधवां ॥१७॥

पुरुष म्हणे विष्णुसुता । अनंत सृष्टीचा असोन कर्ता ।

तूं भ्रांतवत पुसासी मज आतां । तरीं तत्वतां श्रवण करीं ॥१८॥

तुझे जृंभेपासोन उत्पन्न । मी आहें तुझा नंदन ।

आवडेल तें नामाभिधान । ठेवोन स्थान मज देयीं ॥१९॥

मग मी पावलों परमतोष । गौरविला तेव्हां तो पुरुष ।

वर अर्पिले त्यास मी विशेष । पुत्रत्व स्नेहें करोनियां ॥२०॥

त्रैलोक्याकर्षणीक्षम । तुझें सामर्थ्य अतिउत्तम ।

तूतें मंगल असो परम । जगतांमाजी निर्धारीं ॥२१॥

पंचभूतांपासोनि निर्भय । तूं असावें सुंदरकाय ।

आणीक एक सांगतों उपाय । ऐक आतां मत्पुत्रा ॥२२॥

तूं क्रोधें आलिंगिसील ज्यास । तो शतचूर्ण होईल आसमास ।

ऐसें ऐकतां त्यास । प्रमोद जाहला तेधवां ॥२३॥

केली तयानें तेव्हां गर्जना । शक्र जाहला कंपित मना ।

देव पळती टाकोन स्थाना । स्वकीय अंगना समवेत ॥२४॥

मजपासोन पावतां वर अद्भुत । तेणें मज करोन दंडवत ।

मग निघाला तो माझा सुत । मार्ग चालत आनंदभरें ॥२५॥

सर्पास जैसें पयःपान । विषवृद्धीसि होय कारण ।

तैसें माझें वरदान। तयासि जाण जाहलें ॥२६॥

त्याचे मनीं उठला संशय । म्हणे माझें पुण्य काय ।

कैसेंनि सत्य वरचय । याची सोय पाहणें असे ॥२७॥

न करितां तपोदान । नाहीं केलें अध्ययन ।

चतुर्मुखाचें वरदान । सत्य कशानें हो होईल तें ॥२८॥

आतां आलिंगोन ब्रह्मयाशी । वेगें पाहावें प्रत्ययाशी ।

ऐसा विचार करोनि मानसीं । सत्यलोकांसि आला पुन्हां ॥२९॥

दोर्दंडें मजला उचलोन । तेणें पाहिलें तोलोन ।

माझें करावया आलिंगन । सर्साऊन आला पुढें ॥३०॥

मग मी सरोनियां मागें । तयासि भरलों बहुरागें ।

तेव्हां तो होवोनियां मागें । उभा राहिला सन्मुख ॥३१॥

मज येवोनि क्रोध अद्भुत । त्याचा धिःकार केला बहुत ।

तयासि बोललों क्रोधयुक्त । मूर्ख अत्यंत कैसा तूं रे ॥३२॥

पुत्रस्नेहें दिधले वर । तूं तर येथेंच पाहसी चमत्कार ।

तरीं दैत्य दुष्ट होशील सत्वर । सिंदुरासूर नाम तूझेम ॥३३॥

परमात्मा गजान । तो तूंतें वधील जाण ।

सुगंधासुररक्तमर्दन । स्वदेहासि करील तो ॥३४॥

ऐसी ऐकोन माझी वाणी । दैत्य धांवला आरडोनी ।

मग मी पळालों तेथुनी । वैकुंठभुवनीं प्रवेशलों ॥३५॥

तेथें परमात्मा सनातन । सिंव्हासनी मधुसूदन ।

करितां त्याचें दर्शन । आले रुदन मजलागीं ॥३६॥

मग त्यानें धरोनि मज पोटीं । म्हणे कां होतोस आत्मजा कष्टी ।

मग मी सांगितली सकल गोष्टी । तंव पाठोपाठीं पावला तो ॥३७॥

गर्जना करी भयंकर । त्यासि पाहोनियां श्रीधर ।

वचन बोले अतिमधुर । ऐके असुर निश्चलपणें ॥३८॥

हरी म्हणे गा ऐक सुमती । मी सात्विक न जाणे युद्धगती ।

ब्रह्मा ब्राह्मण हा निश्चिती । तुजप्रति न पुरेल हा ॥३९॥

जगताचा करणार संहार । तुजसी युद्ध करील हर ।

ऐसें ऐकोन वचनसार । वेगें असुर परतला ॥४०॥

मुखें करी शब्द थोर । तेणें कांपे चराचर ।

मार्गीं जातां तरुवर । करी चूर पादघातें ॥४१॥

वेगें गेला तो कैलासीं । तेथें अवलोकी शंकरासी ।

विभूती चर्चिली अंगासी । दिसे तापसी अतितर ॥४२॥

ध्यानीं निमग्न कैलासपती । अर्धांगीं विलसे गिरिजासती ।

वीरभद्रादि गण भोंवती । भयें कांपती थरथरां ॥४३॥

पाहतां तो ऐसा तापसी । दानव विचार करी मानसीं ।

युद्ध करणें अयोग्य यासी । याचे प्रियेसि न्यावें आतां ॥४४॥

दुष्टबुद्धी पाहोनि असुर । आर्या कांपे थरथर ।

दुष्टे तिचे कुरळ सुंदर । धरोन सत्वर उचलिली ॥४५॥

दशाननें जैसी सीता सती । तैसी वाहोन स्कंधावरती ।

निघता जाहला शीघ्रगती । गण पाहती चित्रवत ॥४६॥

गौरीस घेऊनि गेला दानव । आक्रोशें रडती गण सर्व ।

ध्यान विसर्जोन सदाशिव । म्हणे तयांसि तेधवां ॥४७॥

कोणी तुम्हास केलें पीडन । त्याचें आतां करीन कंदन ।

गण म्हणती गौरीनिधान । गेला घेऊन असुरबळी ॥४८॥

ऐसी ऐकतां त्याची वाणी । क्रोधें संतप्त शूलपाणी ।

नंदीवरी आरुढोनी । तेव्हां तेथूनि निघाला ॥४९॥

व्योममार्गे लागवेगीं । असुर गाठला तेणें मार्गीं ।

तंवा आक्रंदे कोमलांगी । म्हणे प्रसंगीं कोण त्राता ॥५०॥

सिंहनादें गर्जे शिव । तेणें दुमदुमिल्या दिशा सर्व ।

मागें फिरोन पाहे दानव । तंव शर्व तयास म्हणे ॥५१॥

मूर्खा सांडी माझी कांता । नाहीं तरीं मारीन आतां ।

गौरी स्मरे निजसुता । मयूरेशा धांव म्हणे ॥५२॥

तंव ब्राह्मणाचा धरोनि वेष । तेथें पातला मयूरेश ।

तेणें केला दानव वश । म्हणे गुणेश तयातें ॥५३॥

हिचा पती जिंकशील जेव्हां । त्रिपुरसुंदरी लाभेल तेव्हां ।

ऐक विचार माझा बरवा । मग दानवा युद्ध करी ॥५४॥

युद्धप्रसंगीं तूं गुंततां । निष्टून जाईल अद्रिसुता ।

मजपाशीं तीतें ठेव आतां । मी रक्षिता इजलागीं ॥५५॥

ब्राह्मणाचें ऐकोन वचन । त्यापाशीं ठेवोन गिरिजारत्‍न ।

दानव बोले गर्जोन । शिवास पाहोन तेधवां ॥५६॥

माझे नासामहद्वातें । कंप होतो कनकाद्रीतें ।

तो काय मत्स्यकाकातें । भिवोन ईतें सोडितों ॥५७॥

आंगीं असेल शौर्य जरीं । तरीं संग्राम मजसी करी ।

रणीं जिंकोन मज सुंदरी । घेऊनि मंदिरीं मग जावें ॥५८॥

जरी पौरुष नसेल तुला । तरीं दुजी वरी सुंदरबाला ।

ऐसें बोलोनियां बोला । सर्सावला युद्धासी ॥५९॥

रणमदें दोघे मस्त । युद्ध करिती तेव्हां अद्भुत ।

मयूरेश तेव्हां येऊनि गुप्त । परशुघात मारी तया ॥६०॥
परशुघातें दुखावला । तव शिवें शूल मारिला ।

तेणे दानव म्लान जाहला । द्विज बोलला तयाशी ॥६१॥

द्विज म्हणे गा हीनशक्ती । कांहीं विचार करी चित्तीं ।

त्रिभुवननायक हा पशुपती । त्यासि शक्ती न पुरे तुझी ॥६२॥

सोडोनियां त्याची सुंदरी । सुखें तूं गृहीं गमन करी ।

ऐसें ऐकतां ते अवसरीं । सुरवैरी परतला ॥६३॥

वेगीं गेला भूलोकाशी । सोडोनियां गिरिसुतेशी ।

अंबा पुसे त्या विप्राशी । बा आलासि कोठोन तूं ॥६४॥

तुंवा बहुत उपकार केले । दानवापासोन सोडविलें ।

ऐकतां तिशीं द्विज बोले । मुक्त केलें शिवें तुजला ॥६५॥

ऐसें बोलोन दीननाथें । प्रगटिलें रुप आपलें तेथें ।

वंदोनि तिचे चरणातें । म्हणे माते मी पुत्र तुझा ॥६६॥

त्रेतायुगीं तुज लागुन । सांगितलें आठवी वचन ।

आतां तुझे उदरीं येऊन । सिंदुर मारीन क्षणमात्रें ॥६७॥

ऐसें बोलतां ते क्षणीं । गुप्त जाहला परशुपाणी ।

शोकें मूर्च्छित पडे रमणी । शिव सांवरोनि धरी तिला ॥६८॥

शंभू म्हणे ऐक सुंदरी । मयूरेश येईल तुझे उदरीं ।

त्याचे वचनीं विश्वास धरी । सर्वांतरीं तोच असे ॥६९॥

तिचे करोनि समाधान । गेला कैलासी घेऊन ।

पाहतां गण आनंदोन । करिती वंदन तयाचें ॥७०॥

सिंदुरासुर येवोन भूतळीं । तेणें जिंकिली राजमंडळी ।

अधर्म करुं लागला बळी । गोब्राह्मणास मारी सदां ॥७१॥

कोठें न चाले अनुष्ठान । राहिलें वेदशास्त्रध्ययन ।

जपतपध्यानपूजन । कोणालागुन करुं नेदी ॥७२॥

पाडोन टांकिली देवालयें । ऋषि पळाले त्याचे भयें ।

मेरुगुहेंत करोनि सोये । राहते जाहले मुनिसुर ॥७३॥

स्वाहास्वधावषट्‌कार । कोठें होऊ नेदी असुर ।

अधर्म माजला अवनीवर । करिती विचार देव तेव्हां ॥७४॥
गीष्पती सांगे वृंदारकां । आतां आराधा विनायका ।

तो तुमचें संकट हरणार निका । एक आहे जगत्रयी ॥७५॥

ऐकोनियां गुरुचें वचन । देव करिती अनुष्ठान ।

त्यांचें उग्र तप दारुण । अवलोकुन गजानन प्रगटला ॥७६॥

कोटिसूर्य तेजागळा । गणेश पाहोनि तयेवेळां ।

देव नमिती पादकमळा । स्तविती त्याला सद्भावें ॥७७॥

गणेश बोले सुहास्यवदन । मी शिवालयीं अवतार धरुन ।

करीन सिंदुसुराचे कंदन । स्वस्थ मन तुम्ही करा ॥७८॥

ऐसी वदोन वरदवाणी । गुप्त जाहला मोदकपाणी ।

तंव गौरी जाहली गर्भिणी । तेणे रमणी सतेज दिसे ॥७९॥

डोहाळे होती पार्वतीशी । उत्साह वाटे शिवासी ।

अंकीं घेऊनियां तिशीं । म्हणे इच्छिसी काय मनीं ॥८०॥

नगजा जाहली लज्जायमान । बोले खालीं मान घालून ।

एक इच्छितें माझें मन । रम्य वन वसवावें ॥८१॥

ऐकतां डोहाळे तयेचे । प्रमोदित मन शंकराचें ।

संगे घेऊनि भार गणाचे । बैसे नंदीचे पाठीवरी ॥८२॥

अग्रीं गिरिजा दोहदवती । घेऊनि निघाला पशुपती ।
सप्त कोटी गण चालती । मागेंपुढें तेधवां ॥८३॥

येऊनियां अवनीवर । वन पाहिलें मनोहर ।

तेथें विश्रांती घेत हर । गिरिजा सुंदर आनंदली ॥८४॥

स्वच्छ शीतल मधुर नीर । कर्दली वनें भोंवतीं सुंदर ।

पुष्पवल्ली पुष्पभार । निरंतर विकसिती ॥८५॥

अशोक काजु फणस ताल । देवदारु सुरु सरल ।

रसाळ नारळीं तमाल । तरु विशाल उंचावले ॥८६॥

कोमलपल्लव सुफलेंशी । द्रुमयुक्त अहर्निशी ।

ऐसें पाहोनि मानसीं । गिरिजेसि आल्हाद पैं ॥८७॥
गौरी म्हणे प्राणेश्वरा । येथेंच आतां वास करा ।

शंकरें घालवोन मंडप बरा । तेथें दारा स्थापिली ॥८८॥

दुर्गेस सांगे दुर्गापती । तुवां येथें करावी वस्ती ।

मी जातों कैलासाप्रती । तुजभोंवतीं ठेवितों गण ॥८९॥
तूतें सकल संपदा । हें गण पुरवितील सदां ।

किमपी नाहीं येथें आपदा । खंती कदां करु नको ॥९०॥

ऐसें सांगोन पार्वतीस । कैलासीं गेला आशावास ।

त्रिदश तेथे करिती वास । धरुनि आस कल्याणाची ॥९१॥

भरितां नवमास परिपूर्ण । अवतरला गजकर्ण ।
अंबा पाहे हर्षें करुन । सनातन तेधवां ॥९२॥

किरिट कुंडलें मंडित वदन । करीं मोदक भाळीं चंदन ।

कटितटीं नागबंधन । मिरवे धयन कमनीय ॥९३॥

मुक्तादामें शोभती कंठीं । मृगनद शोभें ललाटीं ।

दंततेज बिंब ओठीं । वारंवार फांकतसे ॥९४॥

ऐसें पाहतां तें निधान । पार्वती गेली घाबरुन ।

तयासि बोले प्रेमें करुन । मधुर वचन तेधवां ॥९५॥

कवण गा तूं पुरुषोत्तम । मज सांगे आपलें नाम ।

ऐकतां बोले पूर्णकाम । देवसत्तम तेधवां ॥९६॥

त्रेतायुगीं मी तुझे उदरीं । अवतरलों भक्तकैवारी ।

तोच मी ये अवसरीं । तुझे मंदिरीं प्रगटलों ॥९७॥
करावया भूभारहरण । आतां होतों तुझा नंदन ।

पूर्वीं पावतां अंतर्धान । दिल्हें वचन हेंच तुला ॥९८॥

तें करावया मित । मी आलों गे अनंत ।

ऐकतां आनंद भरित । तयासि बोलत पार्वती ॥९९॥

पुत्रत्वाचा घडविशी योग । परीं पुन्हां न व्हावा वियोग ।

ऐसें ऐकोन भवभयभंग । म्हणे सांग सुख देईन ॥१००॥

ऐसें बोलोनियां भक्तवाली । मायावरी माया घाली ।

रुपांतर तयेवेळी । सिद्धिबुद्धीसहित धरी ॥१॥

चतुर्भुज रक्तकांती । आयुधें मोदक धरिला हातीं ।

रत्‍नखचित मुगुटदीप्तीं । भ्रमर रुंजती कटावर ॥२॥

सरळ शुंडादंड विलसे । कांसे पीतांबर शोभतसे ।

रुदन करी बाळ असे । अंबेस भासे प्रसूतविधी ॥३॥

वेदना सोसून पाहे सुत । तंव तीतें भासे विपरीत ।

म्हणे प्रालब्ध काय हें अद्भुत । जाहलें महद्भूत मजलागीं ॥४॥

गजशुंडायुक्त बाळ पाही । त्रिभुवनामाजी ऐकिला नाहीं ।

चतुर्मुखादी देव सर्व तेही । पाहतां हास्य करितील ॥५॥

म्हणोनि रडे करी आक्रोश । हें जाणोन तेथें पातला ईश ।

तो म्हणे निज प्रियेस । कां गे दुःखास करितेसी ॥६॥
अनादि निधन हा अनंत । शुंडादंडें विराजित ।

तोच हा जाहला तुझा सुत । पाहा निश्चित विचारुन ॥७॥

ऐकतां स्वामीचें वचन । गौरी घे बाळ उचलोन ।

स्फुट बोले बाळवचन । लावोनि कान ऐकती तें ॥८॥

माहिष्मती महापुरि । वरेण्यराजा राज्य करी ।

पुष्पिकानामें त्याची सुंदरी । प्रसूत तरीं जाहली आतां ॥९॥

तिणें बहुत तप केलें । पुत्रत्व माते मागीतलें ।

तें पाहिजे फळ दीधलें । तयेप्रति पितर हो ॥११०॥

ती जाहली आहे प्रसूत । रक्षित आहे तिचा सुत ।

ती आहे जंव निद्रिस्थ । घाला त्वरित नेऊनियां ॥११॥

पुन्हां तुमचे येईन दर्शना । उभयतांचे करीन सेवना ।

सिंदुराचें करीन मर्दना । धर्म स्थापीन अवनीवरी ॥१२॥

ऐसी ऐकतां त्याची वाणी । नंदीस पाचारोनि शूळपाणी ।

शंकर सांगे तयालागुनी । येव्हडें कार्य वेगीं कर ॥१३॥

माहिष्मतीचा राजा सतेज । प्रसूत जाहली त्याची भाज ।

तेथें नेऊन पार्वतीज । आतां तुवां ठेवावा ॥१४॥

नंदीनें वंदोन शिव पाय । तेणें उचलिला महाकाय ।

अंबा नेतां पाहे तनय । सखेद होय तेधवां ॥१५॥

पुष्पिकेचे अरिष्टांत । नंदी ठेऊनि अकस्मात ।

पुन्हां शिवापासीं येत । आकाश गती करोनियां ॥१६॥

करुनि शंभूस नमस्कार । मार्गांतील समाचार ।

घेऊन जातां तुझा कुमर । विघ्न दुस्तर वोढवलें ॥१७॥

एक राक्षसी भक्षित सुत । मजवरी धांवली अवचित ।

तीतें मारोन पुच्छघात । बोळविली मृत्युपंथें ॥१८॥

पुढें करीत असतां गमन । तंव दुष्ट गंधर्व आलें धाऊन ।

मी भ्यालों तयांसि पाहून । केलें स्मरण मग तुझें ॥१९॥

मग मी तेव्हां धरोन धैर्य । पुच्छें बांधला त्यांचा समुदाय ।

आपटोनि मारिले महाकाय । कितीक उडविले हुंकारें ॥१२०॥

कांहीं मारिले पदघातें । ऐसें निवारोन विघ्न निरुतें ।

मग राजगृहीं बाळकातें । ठेऊनियां पातलों ॥२१॥

ऐकोन त्याची ऐसी वाणी । शाबास म्हणे शूळपाणी ।

मग नंदीस आलिंगुनी । करी प्रशंसा तयाची ॥२२॥

स्वस्ति श्रीगणेशप्रतापग्रंथ । श्रीगणेशपुराण संमत ।

क्रीडाखंड रसभरित । एकोनत्रिंशतितमोध्याय गोड हा ॥२३॥अध्याय॥२९॥ओव्या॥१२३॥

अध्याय एकोणतिसावा समाप्त